Bitki, adı gibi bitip tükenmez bir hazine. Bitmek, tamamlanmak, ermek, yetişmek anlamlarıyla yakın ilişkili. Bitmez, tükenmez ama tamam olur. Çiçek açar tohum olur; çiçek açar meyve olur; çiçek açar sebze olur. Erip olgunlaşır da doğayı paylaştığı diğer canlı kardeşlerine de şifa ve gıda olur. Baktığında güzelliği ile gözü ve gönlü; yiyip içtiğinde canı doyurur. Hep paylaşır. Kurda, kuşa, börtü böceğe, insana… Hep verir, almadan vermeyi bilir. Hep o ağır başlı hali ile her daim yanı başımızda yer alır.

Yanı başımızdaki bitkiler de genellikle en şifalı olanlarıdır. Çevremizdeki yaygın ve yaygınlığı nispetince de zıt bir tanımlama ile “yabancı ot” olarak adlandırdığımız bu bitkiler bizlerin ihtiyacı olan şifayı ve gıdayı bir bütün olarak içlerinde barındırır. Yakınımızdakine ne kadar uzak olduğumuzun göstergesi olan bu “yabancı ot” tanımlamasını sanırım bir kez daha düşünmemiz gerekiyor. Bahçede, tarlada, balkondaki saksıda hep düşmanmışçasına muamele gösteriyoruz. Hatta “arsız, yaramaz ot” diyerek bunu perçinliyoruz. Hâlbuki “istemediğimiz yerde”, olmasını “istediğimiz zamanlarda” yanı başımızda bitiveren bu dost bitkilere ne kadar haksızlık ettiğimizi öğrendikçe anlıyoruz. Bu bitkileri tanımalı, onlarla tanışmalı ve onları dinlemeliyiz. Bize anlatacaklarını anca o vakit duyabiliriz.

TIBBİ BİTKİLERİN DOĞRU KULLANIMI

Bitkilerin ilaç olarak kullanılan ham kısımlarına (yaprak, kök, gövde, kabuk, tohum, reçine vb.) “bitkisel drog” diyoruz. Her bir kısmın toplanma zamanı, etken maddece zengin olduğu döneme göre değişiklik gösterir.

Beklenen etkiyi gösterebilmeleri için doğru zamanda toplanmış, doğru yöntemle kurutulmuş, doğru muhafaza edilmiş olmaları gerekir. Kısacası doğruluktan ayrılmamak bu kadim şifacılık geleneğinde de en temel düstur olduğunda gerçek anlamda şifaya kavuşuruz.

Her şeyde olduğu gibi tıbbi bitkilerin de belirli bir süre etki (kullanım) ömrü vardır. Yaprak ve çiçekler, uygun şartlarda muhafaza edildiğinde (doğrudan güneş ışınlarına maruz kalmayan ortamlar) 6-12 ay; kök, kabuk, tohum gibi kısımlar da en fazla 1,5 yıl kullanılabilirler. Bu sebeple satın alınacak drogların hasat tarihlerinin yazılıp yazılmadığı kontrol edilmelidir.

Tıbbi ve Aromatik bitkileri kullanırken nelere dikkat edelim? Güvenli ve doğru kullanım için neler önerebiliriz?

- Bitkileri alırken doğru tür olduğundan emin olmamız gerekir. Doğru türü sattığından emin olduğumuz yerlerden bitki almalıyız.

- Bitkinin toplanma tarihini bilmemiz gerekir. 1 yıldan uzun süredir satılmayan bitkilerden yeterince faydalanamayacağımızı bilmeliyiz.

- Bitkinin toplandığı yeri ve kurutma yöntemlerini bilmemiz gerekir. Kirlenmiş alanlardan (fabrika çevreleri, yol kenarları, kanalizasyon kenarları, şehir merkezleri) toplanmadığından emin olmamız gerekir. Kurutmanın uygun şartlarda yapıldığından emin olmamız gerekir. İyi kurutulmayan bitkilerde yanık ve soluk renkli görüntü oluşur.

- Bitkileri ışıktan korunan bir kavanozda, serin bir yerde muhafaza etmeliyiz.

- Bitkilerin diğer ilaçlarla etkileşim yapabileceğini bilerek sentetik ilaçlarla birlikte kullanmamalıyız.

Nazım Tanrıkulu

BAÇEM Müdürü